Infertilite (Kısırlık) Nedir?

Hakan Yoldaş

25 Ekim 2024 - 00:21  •  5 dk okuma süresi

28 Ağustos 2025 - 22:03 güncellendi

Infertilite (kısırlık), bir bireyin veya çiftin doğal yolla çocuk sahibi olma yeteneğinin azalması veya yokluğu anlamına gelir. Dünya genelinde birçok çift, çeşitli nedenlerden dolayı infertilite sorunu ile karşılaşmaktadır.

İnfertilite Nedenleri

Infertilitenin birçok nedeni vardır ve bu nedenler hem kadınlarda hem de erkeklerde farklılık gösterebilir.

Kadınlarda İnfertilite Nedenleri

• Yumurtlama olmuyorsa
• Yumurtalar doğuştan çok az veya gelişmemişse, radyoterapi, kemoterapiye bağlı azalmış, bitmiş veya kalitesi bozulmuşsa
• Tüpler tıkalıysa, geçirilmiş iltihabi hastalıklar ya da ameliyatlara bağlı ileri derecede yapışık ve doğal özelliğini kaybetmişse
• Rahim içinde yer kaplayan polip, miyom olduğunda
• Rahim içi tabakası endometriyum yapışık (geçirilmiş kürtaja, geçirilmiş enfeksiyona bağlı olarak), çok ince ya da tüberküloz gibi hastalıklara bağlı hasar gördüğünde
• Bir çikolata kisti çeşidi olan endometriyoma (yumurtalıklarda yer alan çikolata kisti) ve onun yer aldığı endometriyozis hastalığı olduğunda
• Kadın üreme organlarında doğuştan bazı yapısal bozukluklar olduğunda (örneğin, rahimde dikey septum: perde, bölme)
• Cinsel birliktelik olamıyorsa (vaginismus)

Erkeklerde İnfertilite Nedenleri

• Ejakülatta (menide) erkek tohum hücresi : spperm olmaması (azospermi)
• Sperm sayısının çok az, hareketinin bozuk ya da normal yapıdaki sperm yüzdesinin çok düşük olması
• Diyabet gibi hastalıklara bağlı olarak meninin idrar torbasına doğru gitmesi (retrograt ejakülasyon)
• İmpotans (sertleşme ve boşalma problemleri)
• Peniste (kamış) çıkış deliğinin doğumsal bozuklukları (örneğin ciddi hipospadias)
• Ciddi prostat iltihabı
• Kronik hastalıklar, endokrin bozukluklar, genetik sorunlar ve travma vs.

Hangi nedenler infertilite oluşmasına katkıda bulunur?

• Tarım İlaçları : Son 40 yılda zirai ilaçların kullanımı artmıştır. Aynı dönemde erkeklerde kısırlığın da artmış olması bir tesadüf olarak değerlendirilemez. Zirai ilaçların tamamı kısırlık üzerinde etkili olsa da, henüz yeterince araştırma yapılmadığı için bu etkinin nasıl oluştuğu tam olarak bilinmiyor. Böcek ilaçlamasında kullanılan maddeler, uzun süre yiyeceklerin üzerinde kalabilir. Üstelik bu ilaçlar sürüklenmeyle ilaçlanmayan yiyeceklere de bulaşabilir.
• Sigara Kullanımı : Tütün dumanında 4.000’den fazla toksin (zehirli madde) vardır. Bu maddeler erkeklerde üretkenliği olumsuz etkiler. Araştırmalara göre sigara içen erkeklerde disfonksiyonel (doğru çalışmayan) üreme sistemi, düşük sperm kalitesi, sperm fonksiyonunda azalma, sperm olgunlaşma bozuklukları gibi sorunlar ortaya çıkar. İçilen sigara miktarı da önemlidir. Fazla sigara içenlerin saydığımız problemlerle karşılaşma riski normal içicelere göre daha yüksek olsa da, sigara içmek ne miktarda olursa olsun zararlıdır.
• Stres : Kronik stres, genel sağlık durumunun yanında üreme kabiliyetini de olumsuz etkiler. Stres altındaki erkeklerde boşalma esnasında daha az sayıda ve daha düşük kalitede sperm değerleri oluşturduğu belirlenmiştir. Bu değerlerdeki spermlerin yumurtayı döllemeleri daha zordur. Stres, diyabet gibi diğer sağlık problemleriyle birlikteyken zararı daha da fazladır.
• Obezite (şişmanlık) : Giderek fazlalaşan infertilite problemenin nedenlerinden biri de artan obezitedir. Obez kadınların hamile kalmasının zorlaştığı biliniyor. Araştırmalar, erkeklerde obezitenin spermin yumurtayı dölleme işlevini azalttığını göstermiştir. Buna neden olarak sperm kalitesindeki bozulmalar gösterilir. Obezite, ayrıca hormonal değişiklikler ve cinsel fonksiyon bozuklukları gibi erkek üretkenliğini azaltan farklı sağlık problemlerine de yol açar.

Alkol kullanımı kısırlık nedeni midir?

Sosyal içicilik anlamında alkol kullanımının spermler üzerinde etkisi yoktur, uzun süreli ve sık içerek alkolik düzeyde tüketilen alkolün zararı vardır. Ancak sigara daha zararlıdır.

İlaçlar ve madde bağımlılığı erkek kısırlığına neden olabilir mi?

Vücut geliştirme ilaçları, ayrıca eroin, morfin gibi maddelerin kullanımı, infertiliteye yol açabilir ya da çocuk olmasını zorlaştırıcı etkilerde bulunabilir. Vücut geliştirme için alınan ilaçlar, kasları kuvvetlendirirken vücudun normal hormonal düzenini bozarlar.

Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar infertiliteye neden olur mu?

Cinsel yolla bulaşan gonore (belsoğukluğu), klamidya, mikoplazma ve üreoplazma enfeksiyonları sperm üretimini ya da kalitesini bozarak infertiliteye neden olabilir. Bu enfeksiyonların erken tanı ve tedavisi önemlidir. Çiftlerin mutlaka birlikte tedavi edilmesi gerekir.

Gonore (Belsoğukluğu)

Belsoğukluğu olarak bilinen gonore, cinsel ilişkiyle bulaşır. Enfeksiyona yakalanmış anneden doğum esnasında bebeğine geçebilir. Erkeklerde gonore enfeksiyonu testiste iltihaplanmaya yol açarak infertiliteye neden olabilir.

Klamidya Enfeskiyonu

Chlamydia trachomatis bakterisi kadında rahim boynuna, erkekte idrar yoluna yerleşir ve enfeksiyona yol açar. Kadında yoğun miktarda ve kötü kokulu vajinal akıntı, âdet dışı ara kanamalar, ağrılır âdet kanamaları, cinsel ilişki sırasında ağrı, vajina etrafındaki kaşıntı ya da yanma ve idrar yaparken ağrı gibi belirtiler görülebilir. Klamidya taşıyan pek çok kişide ise herhangi bir belirti görülmeyebilir. Klamidya tedavi edilmediğinde rahim, tüplerin ve yumurtalıkların enfeksiyona (pelvik inflamatuar hastalık: PID) ve dış gebeliğe yol açabilir.

Kabakulak Kısırlık Yapar Mı?

Kabakulak hastalığını ergenlikten sonra geçiren erkeklerin yüzde 30’unda testislerde şişme ortaya çıkar; virüs testisleri de etkiler. Eğer iki testisi de tutarsa ve sperm üreten testis hücreleri tamamen zarar görürse infertilite ortaya çıkar. Çocuklukta kabakulak geçirmeyenlerin ergenlik ve sonrasında aşısını olmaları, eğer hasta olurlarsa testis enfeksiyonunu önleyen ilaçlar kullanmaları gerekir.